به نقل از «ایرنا»

تمدن نوین اسلامی در محیط مجازی دارای ظرفیت بروز جهانی است

تاریخ انتشار: ۹ آبان ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۳۰۶۲۶۶

به گزارش گروه علم و آموزش ایرنا از مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی، سعیدرضا عاملی در سمینار سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی، اظهار داشت: از سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی در ظرفیت جدید تعبیر به «سواد مجازی» به‌جای «سواد رسانه‌ای» شده است. سواد مجازی از آن منظر رجحان دارد که وارد فضای دوم شده‌ایم و این فضا بسیاری از عرصه‌های زندگی را دربرگرفته است، اعم از نظام اقتصادی و بانکداری که کسب‌وکاری در حدود ۷ تریلیون دلار را در عرصه اقتصادی در فضای مجازی شکل داده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

دولت‌ها نیز در عرضه خدمات با یکدیگر در رقابت‌اند تا بتوانند خدمات عمومی و شهروندی را از مسیر فضای الکترونیکی عرضه دارند. حتی برخی دولت‌ها نظیر کره تا سال ۲۰۱۰، مراجعه به دوایر دولتی را به صفر رسانده‌اند.

رییس مرکز پژوهشی سیاست‌های فضای مجازی در بیان اهمیت شناخت این فضا و سواد پیچیده لازم برای این فضا خاطر نشان کرد: در چنین فضای پرتراکمی، بی‌تردید نخستین نکته توجه به «سواد» است تا بتوان شناخت درستی از این محیط کسب کرد، در غیر این صورت، دچار سردرگمی و گرفتاری خواهیم شد. از طرفی، امکان تحلیل، ارزیابی، روندشناسی و مهندسی داده‌ها، هشتک‌ها، محتواهای رسانه‌ای و استفاده از صنعت داده‌کاوی و ردیابیِ جای پای رفتار کاربران در فضای مجازی فراهم آمده است و شخصی‌سازی رفتار با کاربر و داده‌سازی صورت می‌گیرد.

عاملی با تاکید بر واژه «داده‌سازی» اظهار داشت: در بحران اخیر ۸۰ درصد هشتک‌های تولیدشده با مهندسی‌ داده‌ای و توسط ربات‌ها ساخته ‌شده بود و با نرم‌افزارهای موجود قابل‌ارزیابی است.

استاد ارتباطات دانشگاه تهران ادامه داد: فناوری صرفاً فن یا ابزار نیست. فناوری مجموعه‌ای از دانش، فرهنگ، نظام حقوقی و ابزار است. فرهنگ زیستن به‌خصوص در فناوری به‌لحظه و فراگیر اینترنت، اهمیت بیشتر قائل است، چرا که ادغام فرهنگی و اجتماعی شکل می‌گیرد. در سیاست‌های ارزشی گوگل، فیس‌بوک، یوتیوپ و توییتر، از محیط بازبودگی لیبرال صحبت شده و در طراحی فناوری دیده شده است.

عاملی افزود: سواد اطلاعاتی و رسانه‌ای هم ناظر بر سواد فناوری و هم ناظر بر سواد محتوای فناوری و هم ناظر بر سواد خدمات فناوری است. بدون این شناخت، در گرداب خود فناوری، محتوای فناوری و خدمات فناوری غرق خواهد شد.

وی اعتیاد به تلفن همراه و بازی‌های کامپیوتری را مثال زد، به‌طوری‌که کلینیک‌های ترک اعتیاد به فناوری تأسیس شده است.

عاملی ادامه داد: اگر سواد را توانایی رمزگشایی پدیده‌های ناشناخته تعریف کنیم، فضای رسانه‌ای و فضای ارتباطات و اطلاعات نیز به سواد رمزگشایی این محیط نیازمند است.

وی سه سطح سواد را شامل سواد عمومی (شامل پنج سطح سواد اطلاعاتی، سواد ارتباطی، سواد مهارتی، سواد حقوقی و سواد تحلیلی)، سواد اختصاصی و سواد تخصصی عنوان کرد و گفت: سواد اطلاعاتی (نوع، ماهیت، تشخیص مفید و غیرمفیدبودن/ درست و نادرست‌بودن، اعتبار منبع اطلاعات)، سواد ارتباطی (نامعین‌بودن محیط ارتباطی و تشخیص ارتباط‌گران و ارتباط‌گیران و تشخیص مناسب‌بودن محتوا برای سنین مختلف، به‌خصوص کودکان)، سواد مهارتی (دانش استفاده از انواع نرم‌افزارهای مدیریت محیط داده‌ای، تنظیم‌گری شخصی برای چگونگی استفاده از داده‌ها) و سواد حقوقی (حقوق مدنی؛ جرایم مالی و کیفری؛ جرایم جزایی) به سطح سواد تحلیلی می‌رسد و فرد توانایی تشخیص می‌یابد تا دریابد کدام خدمات مفید و کدام خدمات غیرمفید است.

گروه‌های سنی مختلف در محیطی که ۲ درصد محتوای آن هرزه‌نگاری است باید برای تشخیص به سطح سواد تحلیلی در فضای مجازی رسیده باشند، در غیر این صورت نمی‌توانند از ۹۸ درصد دیگر بهره‌مند شوند و در دام آن ۲ درصد گرفتار می‌مانند؛ از جمله بازی‌های مرگباری که بستر بازی‌های کامپیوتری شکل می‌گیرد.

عاملی در کتاب دیگر خود باعنوان دوفضایی‌شدن بازی‌ها به این مهم پرداخته است. خصوصیات بازی‌های پرطرفدار در این کتاب تحلیل محیطی شده است.

دبیر شورای انقلاب فرهنگی با تاکید بر اهمیت سواد مهارتی، در باره ضعف موجود در کشور که اینترنت کودک در اختیار نوجوانان قرار نگرفت، اظهار داشت: برپایه تعریف بین‌المللی کودک طیف سنی از بدو تولد تا ۱۸ سالگی را شامل می‌شود. نرم‌افزارهای مشخصی برای استفاده کودکان از اینترنت وجود دارد و دسترسی کودک متناسب با شرایط سنی محقق می‌شود. در دوره کرونا، دانش‌آموزان ۲۸ ماه در مقاطع دبستان تا متوسطه اول و دوم در محیط اینترنت و شاد تحصیل کردند، درحالی‌که اینترنت باز بود و مطالب نامناسب، خشن و تخریب‌کننده حتی با جستجوی واژگان‌های معمولی در معرض دید دانش‌آموزان قرار داشت.

وی درباره اهمیت سواد حقوقی نیز گفت: سالیانه بیش از ۸۶ تریلیون و روزانه ۳۰۰ میلیارد رایانامه ارسال می‌شود که مستلزم چارچوب حقوقی است. فضایی که در اختیار ۶ میلیارد جمعیت جهان است به نظام حقوقی دقیقی نیازمند است. در نظام حقوقی ما، قاعده لاضرر و لاضرار فی‌السلام وجود دارد. در راهنمایی و رانندگی در چهارراه‌هایی که تراکم وجود ندارد، چراغ قرمز نصب نمی‌شود، ولی در فضاهایی که تراکم تردد جمعیت و خودرو زیاد است نصب چراغ قرمز ضروری است.

عاملی تصریح کرد: سطح دوم سواد، سواد اختصاصی- به‌منزله سواد به قانون اساسی کشور، فرهنگ ملی، سبک زندگی در چارچوب دولت‌ـ‌ملت- مانع بروز نگرانی‌ در فرد می‌شود و فرد به‌سمت زندگی اختصاصی در محیط اینترنت پیش می‌رود.

وی خاطرنشان کرد: محیط مجازی در حال شکل‌گرفتن لایه‌های ملی در سطح جهانی است. کشورها به این سمت پیش می‌روند که در چارچوب قوانین ملی خود، محیط دوم خود را طراحی کنند. هرچه خدمات در محیط دوم جاذبه بیشتری داشته باشد، عضویت بیشتری نیز شکل می‌گیرد.

عاملی گفت: سطح سوم سواد، سواد تخصصی، متناسب با تخصص‌ها ابعاد می‌یابد. برای مثال، در صنعت، تمامی مهندسی‌ها باید به‌سمت صنعت چهار (صنعت فیزیک‌ـ‌مجازی‌ـ‌سایبری) ‌حرکت کند؛ یا در پزشکی، پزشکی از راه دور.

این استاد علوم ارتباطات تاکید کرد: سواد صرفاً توانایی خواندن و نوشتن نیست، بلکه علم است. شاید بهتر باشد به‌جای واژه «سواد» در این مفهوم از واژه «دانش» استفاده کنیم.

وی افزود: باتوجه به تصویری‌شدن محتوای مجازی (۸۰ درصد محتوا در فضای مجازی، شامل فیلم و نگاشت‌های اطلاعاتی) و خدمات عرضه‌شده در این محیط، با تصویری‌شدن، داده‌ای‌شدن، الگوریتمی‌شدن اطلاعات و واقعی‌شدن داده‌های مجازی (در متاورس) مواجه شده‌ایم. محیط مجازی در حال پیش‌روی به‌سمت کسب اجزای فیزیکی و طبیعی است.

عاملی این سیر تطور را بزرگ خواند و افزود: در مسیر الگوریتمی‌شدن داده، الگوریتم موجودی زنده است دارای رفت، فرایند، بازخورد و بازگشت که در برابر رفتار مخاطب واکنش نشان می‌دهد و تعامل افقی و عمودی دارد. لذا، محیط به فناوری زنده و انسانی بدل شده است. محصول تکامل یافته این فناوری انسانی متاورس است.

وی تعریف متاورس را طبیعی‌سازی و فیزیکی‌سازی امر مجازی عنوان کرد و گفت: فیس‌بوک با داشتن بیش از ۳ میلیارد کاربر با سرمایه‌گذاری ۲۲ میلیارد دلاری در محیط متا، دو دلیل را برای حرکت به‌سمت متا برشمرده است: یکی، ساختن محیطی طبیعی، و دوم، درگیرکردن احساس. اینترنت از اساس کاربرپسند طراحی شده است و کاربر به‌طور خودراهبر مسیر خود را در اینترنت می‌یابد. محیط متا در تحقق این دو خصیصه طراحی شده است. متاورس عبارت است از نزدیک‌شدن جهان مجازی به جهان فیزیکی. ابزارهایی چند بعدی در متاورس استفاده می‌شود؛ هم برای تقویت حس لامسه و هم برای تقویت حس بویایی؛ کنشگری واقعی و انسانی؛ و گسترش عرصه عرضه خدمات الکترونیکی.

عاملی ادامه داد: متا به‌سمت منطق وب۵ پیش رفت. وب۱ وب اطلاعات، وب۲ وب تعاملی، وب۳ وب هوشمند بود. در وب۵ وب صحبت از یکپارچگی است. وب یکپارچه یعنی نداشتن تفاوت بین فیزیک و مجاز، به‌طوری که فرد احساس کند کاملاً با امری فیزیکی مواجه است. در دکترین متاورس، وب۳ واکنشی به وب۲ و به‌ویژه زیست‌بوم‌های باغ محصور دنبال شده است؛ یعنی، دنیای خود و حوزه علاقه خود را ساختن، محیط بومی برای فرد ایجاد کردن.

وی گفت: متاورس پدیده جدیدی نیست، از این‌رو که هدست‌های پایه‌گذار متاورس، در قالب واقعیت مجازی گسترده شده است که می‌توان به‌طور سه‌بعدی احساس در محیط‌بودن را داشت و سال‌هاست که وجود دارد و در منطق سینما هم استفاده شده است. از سویی متاورس، از حیث نظیرسازی پدیده جدیدی محسوب می‌شود. محیط بتای شکل‌گرفته در متاورس لزوماً ممکن است با خود فرد منطبق نباشد. محیط‌های متاورس شکل‌گرفته بیشتر در محیط بازی‌ها قدرتمند است: ربات‌ها در شکل‌وشمایلی نزدیک به انسان رفتار می‌کنند.

عاملی پیش بینی کرد که متاورس با این منطق با شکست مواجه خواهد شد، همان‌طورکه سکندلایف شکست خورد. سکندلایف نیز به‌سمت شبیه‌سازی‌های رباتیک رفت و حتی از اسامی‌ متفاوت با اسامی موجود در جهان استفاده کرد ولی نتوانست حس ادامه‌یافتن را در فرد ایجاد کند. در منطق متاورس، مشابه منطق زنجیره بلاکی، در سازوکاری رمزنویسی می‌شود که دارای قطعیت است و ایجاد اعتبار می‌کند؛ یعنی زنجیره‌ای از گره‌ها را برای خلق ارزش به‌هم متصل می‌کند.

وی افزود: ان‌اف‌تی (nonchargeable token) محیطی است غیرقابل تغییر. چهرک‌ (آواتار)هایی که در قالب ان‌اف‌تی نوشته می‌شود و بروز می‌یابد صرفاً نمی‌تواند امری خیالی و آرمانی باشد و رمزی‌شده نباشد. دوقلوهای آنالوگ‌ـ‌دیجیتال در این محیط شکل می‌گیرد. بومیان دیجیتال در محیط متاورس به‌وجود می‌آید و هم‌زیستی واقعیت فیزیکی و مجازی دوفضایی‌شدن حس (حس فیزیکی و حس مجازی) تحقق می‌یابد؛ مثل پرو مجازی لباس و کفش.

عاملی درباره کسب‌وکارهای متاورس گفت: فرصت بازار ۸۰۰ میلیارد دلاری و به بیان برخی منابع دیگر یک تریلیون دلاری در جهان شکل گرفته و روزبه‌روز در حال گسترش است. برخی از سکوهای مهم خدمات اطلاعاتی در حال حرکت به‌سمت متاورس هستند. دایره قلمرو آن آگهی‌های تبلیغاتی، بازی‌های واقعیت مجازی، سرگرمی‌های زنده برخط، بازی‌های نرم‌افزای و خدمات الکترونیکی دولت را شامل می‌شود. با تقویت حس حضور و نزدیک‌شدن به ماهیت فیزیکی. ابعاد حقوقی متاورس با هدف تأمین اعتبار و اعتماد، با کلید سواد مجازی در مواجهه جامعه با آن، طراحی شده است. متاورس محرمانگی داده و حفاظت از داده را در محیط خود تأمین می‌کند. مالکیت داده و احراز هویت داده را با همان ماهیت ان‌اف‌تی و زنجیره بلاکی شکل می‌دهد.

وی افزود: با توجه به شکل‌گیری متاورس در کنار مالکیت جغرافیایی کشورها، نظام حقوقی مالکیت و خرید و فروش و مالیات (پرداخت‌کننده و دریافت‌کننده، با یا بدون فیلترشکن)، نظام حقوقی مشخص و حکمرانی برپایه نظام مالی هنوز تدوین نشده است.

فناوری تبدیل به فرهنگ شده و وارد حوزه دولت‌ها ـ‌ ملت‌ها شده است

دبیر شورای انقلاب فرهنگی در جمع‌بندی سخنان گفت: فناوری تبدیل به فرهنگ شده و وارد حوزه دولت‌هاـ‌ملت‌ها شده است. فناوری در عرصه‌ای، ورود متعارض با قوانین ملی کشورها یافته است. در فضای فناوری‌شده جدید، اسلام نقشی کانونی در خلق تمدن نوین اسلامی جهانی دارد. نظام حکمرانی مبتنی‌ بر ارزش‌های اسلامی در محیط مجازی در راهبری این محیط و هدایت آن به‌سمت مدنیت جدید با هدف نهادینه‌کردن عدالت، اخلاق و احترام به دیگری، احترام به حقوق دیگران تعریف‌پذیر است.

وی ادامه داد: فناوری‌های جدید به باور من، با بعد جهانی اسلام به‌عنوان تمدن نوین اسلامی انطباق دارد. تمدن در چارچوب جغرافیایی محدود نمی‌شود، تمدن در جغرافیا بروز می‌یابد، ولی محدود به جغرافیا نیست، و بستر جهانی دارد. تمدن نوین اسلامی در محیط مجازی دارای ظرفیت بروز جهانی و محیط مجازی ظرفی است برای موقعیت‌یابی همه کاربران جهان، کنشگری همه ارتباط‌گران جهان، استقلال‌گرایی در عین با جمع‌بودن محیط مجازی است و بلوغ جدیدی را در محیط پدید می‌آورد.

عاملی تصریح کرد: ازجمله مشخصه‌های دوران ظهور حضرت مهدی (عج‌الله)، حاکم‌شدن عقلانیت محض در جهان است. در روایت آمده است که اگر علم ۷۰ جزء داشته باشد، تا زمان ظهور حضرت مهدی (عج‌الله) تنها دو جزء آن بروز یافته است. جهان پس از ظهور، جهانی دانش مبنا و دانش محور، با عقلانیت فراگیر است. لذا، تعارض اجتماعی در این دوران وجود ندارد و افراد با عقلانیت ارتباطی با یکدیگر مواجه می‌شوند و پذیرش رفتار پیدا می‌کنند. اخلاق بر جامعه و امنیت حاکم می‌شود. بستر جهانی اینترنت با این قابلیت متکی بر فرد و بر جمع، امکان شکل‌گیری گروه، زندگی افراد هم‌سنخیت در کنار هم، احترام به مردم و ایجاد نظام جدید با رعایت حقوق فردی و اجتماعی و به‌منزله به حساب آوردن اعضای خانواده ملی و منطقه‌ای و جهانی فراهم خواهد شد. این موارد شعار نیست، بلکه قابلیت‌هایی است که با بلوغ انسان فراهم می‌شود. فناوری مرحله به مرحله در حال اوج گرفتن به‌سوی بلوغ فکری انسان‌هاست.

سمینار سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی: پرورش اعتماد برای سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی، به مناسبت هفته جهانی سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی در روز دوشنبه ۲ آبان ۱۴۰۱، به‌همت کرسی یونسکو در فضای مجازی و فرهنگ: دو فضایی‌شدن جهان، به‌دو صورت حضوری و مجازی در دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران برگزار شد. هدف از برگزاری سمینار سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی بررسی مفهوم سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی در خدمت منافع مردم بود و به چگونگی نقش آن در بهبود سطح اطلاعات، مشارکت، و توانمندسازی همگان پرداخته شد.

در این سمینار دو نشست تخصصی به دو زبان فارسی و انگلیسی به شرح زیر برگزار شد. عاملی سخنران کلیدی این سمینار با عنوان «متاورس به‌عنوان فناوری نزدیک‌شدن فضای مجازی به فضای فیزیکی: مسئلة اعتبار و اعتماد» بود. این پنجمین سمینار سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی است که «کرسی یونسکو در فرهنگ و فضای مجازی: دوفضایی‌شدن جهان» در کانون ارتباطات بین‌المللی برای طرح دیدگاه‌ها و نظرات ترتیب داده است.

برچسب‌ها سواد رسانه ای متاورس سید سعیدرضا عاملی تمدن نوین اسلامی فضای مجازی دانشگاه تهران

منبع: ایرنا

کلیدواژه: سواد رسانه ای متاورس سید سعیدرضا عاملی تمدن نوین اسلامی فضای مجازی دانشگاه تهران سواد رسانه ای متاورس سید سعیدرضا عاملی تمدن نوین اسلامی فضای مجازی دانشگاه تهران تمدن نوین اسلامی فضای مجازی شکل می گیرد نظام حقوقی محیط مجازی سطح سواد بازی ها دولت ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۳۰۶۲۶۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

جای خالی معلمان ماهر مجازی

نه تنها لازم است معلمان با آخرین فناوری همراه باشند، بلکه باید آگاهی کافی نسبت به نحوه استفاده از ابزار دیجیتال برای کلاس را داشته باشند. معلمان مدرن باید خود را با فناوری های جدید وفق دهند تا با سبک‌های جدید یادگیری همگام شوند.

به گزارش ایسنا، به نقل از نورنیوز: فناوری‎های جدید در عرصه ارتباطات زمینه ساز تحولات سریع و غیر قابل بازگشتی در جهان شده‌اند. این تحولات بخش‌های مهمی از زندگی فردی و اجتماعی جوامع را تحت‌تأثیر قرار داده‌اند. نظام آموزشی نیز از جمله ساختارهایی است که تحت تأثیر این فناوری‌ها قرار گرفته و به نظر می‌رسد این کنش‌پذیری همچنان ادامه داشته باشد. رشد و فراگیر شدن استفاده از فناوری دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی در این میان شاید از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر امر آموزش باشد. فضای وب و شبکه‌های اجتماعی از یک سو به عنوان منبعی برای دریافت اطلاعات بی شمار برای دانش‌آموزان به شمار می‌روند و از سوی دیگر ارتباط آنها را با گروه‌های همسان برقرار می‌سازند. بعد از همه گیری کرونا نیز نقش دیگری برای شبکه‌های اجتماعی در امر آموزش فراهم آمد. در این دوران شبکه‌های اجتماعی به بستری برای ارتباط معلمان و دانش‌آموزان تبدیل شدند و در واقع نقش کلاس‌های درس را پیدا کردند.

فارغ از این که کدام شبکه برای تدریس به کار گرفته شد، چالشی که پیش آمد این بود که برخی از معلمان با فناوری دیجیتال و فضای جدید آشنایی چندانی نداشتند و حتی در این زمینه از دانش‌آموزان خود چندین پله عقب‌تر بودند. این مسأله سبب بروز مشکلات فراوانی در امر تدریس مجازی شد و حتی در برخی موارد اسباب شوخی و خنده دانش‌آموزان را نیز فراهم آورد که خلاف جایگاه والای معلم است. تمام این‌ها سبب می‌شود تا آشنایی معلمان با فضای شبکه‌های اجتماعی و نحوه کار با آن به عنوان نیازی اساسی در امر تدریس در دوره حاضر تلقی شود. این امر از سویی به جهت نزدیکی با دانش‌آموزانی که عمدتا (حتی به غلط) کاربران این شبکه‌ها هستند، مهم است و از سوی دیگر بروز دوباره شرایطی مشابه پاندمی ایجاب می کند تا معلمان مهارت‌های استفاده از شبکه‌های اجتماعی و مناسبات آن را فرا گیرند.

 ما در چند سال اخیر شاهد پیشرفت‌های زیادی در فناوری آموزشی بوده‌ایم و از آنجا که همچنان شاهد این رشد سریع خواهیم بود، نه تنها لازم است معلمان با آخرین فناوری همراه باشند، بلکه باید آگاهی کافی نسبت به نحوه استفاده از ابزار دیجیتال برای کلاس را داشته باشند. در واقع معلمان مدرن باید خود را با محیط آموزشی در حال تغییر و فناوری های جدید وفق دهند تا با سبک‌های جدید یادگیری همگام شوند.

در بستر آموزش آنلاین، کل فرآیند آموزش و یادگیری از طریق اینترنت و با استفاده از ابزارهای تکنولوژی و نیز شبکه‌های اجتماعی انجام می‌شود، از این رو دانش کافی معلمان در زمینه فناوری ضروری به نظر می‌رسد.

 در حال حاضر برخی مدارس در طول سال تحصیلی از ابزارها و بسترهای آموزشی آنلاین مختلف برای ارائه درس و ارتباط با خانواده استفاده می‌کنند. این شیوه بویژه پس از دوران همه گیری کرونا مرسوم شد چرا که از یک سو در زمان و انرژی کادر آموزشی و خانواده دانش‌آموزان صرفه جویی می‌کند و از سوی دیگر در مقاطع زمانی دیگری همچون آلودگی هوا مدارس را به کل به تعطیلی نمی‌کشاند و کلاس‌ها را در بستر آنلاین برقرار می کند.

مهارتی که ذهن معلم را به دانش‌آموزان نزدیک می‌کند

در دوره‌ای که کودکان از سنین پایین با فناوری دیجیتال آشنا می‌شوند، اگر معلم تنها به تسلط به کتب درسی اکتفا کند ممکن است از قافله تغییر مناسبات ارتباطات مجازی عقب بماند.

اکرم جعفری، معلم شاغل در آموزش و پرورش در این باره به نورنیوز می‌گوید:«وقتی دانش‌آموزان تسلط کافی به استفاده از ابزار دیجیتال را دارند و همچنین از تمام وقایعی که در شبکه‌های اجتماعی روی می دهد خبر دارند، معلم هم باید بتواند خودش را متناسب با این شرایط به روز کند. برخی معلمان ممکن است بگویند از این شبکه ها خوششان نمی‌آید یا وقت و حوصله آن را ندارند اما آگاهی نسبت به این فضا برای آنها لازم است چرا که در این صورت می‌توانند بهتر متوجه آن چه در ذهن دانش‌آموزان می‌گذرد باشند. از طرف دیگر در دوره کرونا که معلمان مجبور شدند کلاس ها را به صورت آنلاین برگزار کنند مشاهده کردیم که برخی معلمان هیچ آشنایی با این فضا نداشتند و به سختی با آن ارتباط برقرار می‌کردند و حتی فرستادن فایل از طریق شبکه های اجتماعی برای آنها دشوار بود. این تجربه نشان داد که اگر معلمان این مهارت‌ها را پیدا کنند می‌توانند ارتباط بهتر و موثرتری با دانش‌آموزان داشته باشند و ما هم مشاهده می‌کردیم که دانش‌آموزان با معلمانی که به این فضا واردتر هستند بیشتر ارتباط می‌گیرند و او را به خود و در واقع به نسل خود نزدیک‌تر می‌دانند.»

فارغ از تسلط معلمان به فناوری دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی، معلمان آنلاین باید دارای خصوصیاتی باشند که کار در این فضا را برای آنها ساده‌تر کند.

احمد مولایی، معلم یکی از مدارس تهران هم درباره ویژگی‌های معلم آنلاین به نورنیوز می‌گوید:«در محیط آموزش دیجیتال آن گروه از معلمانی که تفکر خلاقانه دارند کمک بیشتری به دانش‌آموزان می کنند چرا که فضای آموزش آنلاین به طور کلی ممکن است بعد از مدتی خسته کننده شود. به صورت کلی مدرسه آنلاین دانش‌آموز را وارد فضای جدیدی می‌کند و به او فرصت تجربه‌های جدید را می‌دهد که معلم در این تجربه‌ها باید کنار دانش‌آموز باشد. ویژگی مهم معلمان در آموزش آنلاین در دسترس بودن آنهاست که البته این مسأله ممکن است مشکلاتی را برای معلم ایجاد کند اما از طرفی هم اطمینان خاطری برای دانش‌آموز ایجاد می‌کند و او را به آموزش آنلاین علاقه مندتر می‌سازد. در بستری که انعطاف‌پذیری آن نسبت به آموزش حضوری به مراتب بیشتر است، ممکن است شیوه‌های سنجش دانش‌آموزان از طریق امتحان کمی تغییر کند. در این زمینه یک معلم ماهر می‌تواند بدون برگزاری امتحان، به روش‌های متعدد عملکرد دانش‌آموزان را ارزیابی کرده و میزان پیشرفت آنها را دریابد و بر اساس آن آموزش را ادامه دهد.»

هزینه‌ای برای تقویت مهارت آنلاین

درست است که بالا بردن مهارت معلمان در فضای دیجیتال دارای اهمیت است اما این ارتقا نیازمند صرف وقت و هزینه شرکت در دوره‌هایی است که به این منظور برگزار می شود.

   مطالعه بهترین روش‌های تدریس دیگر مربیان در دنیا، شرکت در کنفرانس‌ها، کارگاه‌ها، سمینارها، فرصت‌های توسعه شغلی و مطالعه کتاب‌های مربوط به شیوه‌های آموزشی از جمله کارهایی است که می‌تواند در این امر کمک کننده باشد اما با توجه به شرایط اقتصادی شاید برای همه معلمان مقدور نباشد از چنین امکاناتی استفاده کنند بنابراین لازم است مسئولان آموزش و پرورش به برگزاری دوره‌های مفید در این زمینه و نیز پرداخت کمک هزینه به معلمان برای شرکت در کلاس‌های آموزشی و سمینارهای جهانی اقدام کنند.

اهمیت فراگیری مهارت‌های آنلاین برای معلمان سبب شده در این رابطه پژوهش‌هایی در سراسر دنیا انجام شود.

در مقاله ای که با عنوان «تجربیات معلمان از تدریس آنلاین در طول کووید ۱۹» در سال ۲۰۲۴ در سایت کتابخانه ملی پزشکی NIH منتشر شده، بر اهمیت فراگیری مهارت‌های دیجیتال برای معلمان تأکید شده است. نتایج این پژوهش بر مصاحبه با گروهی از معلمان و بیان تجربیات آنها از تدریس در دور دو ساله آنلاین در طول همه‌گیری کرونا به دست آمده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که با وجود مشکلاتی که سیستم آموزش به دلیل اختلال ناشی از همه‌گیری با آن مواجه شد، معلمان از مجموعه‌ای از ابزارهای دیجیتالی برای ارائه محتوا و ارتقای تعامل استفاده کردند و درک آنها از این فضا عمیق‌تر شد و به سمت توسعه مهارت‌های دیجیتال پیش رفت.

بر اساس این پژوهش اگرچه مهارت‌های دیجیتالی معلمان قبل از همه گیری کرونا به دلیل دیجیتالی شدن مداوم جامعه معاصر مورد توجه زیادی قرار گرفته بود، اما این نیاز به طور قابل توجهی در طول دوره همه گیری افزایش یافت. البته اخیرا این نگرانی وجود دارد که در دوران پس از قرنطینه نیاز به افزایش مهارت های دیجیتالی معلمان کمتر حس شود و ضرورت تقویت آن کمرنگ شود. از سوی دیگر چون این موضوع جدید است چندان مشخص نیست که معلمان دقیقا به چه مهارت‌های دیجیتالی نیاز دارند و در نتیجه تحقیقات بیشتر در این زمینه باید انجام شود.

ارتقای مهارت‌های دیجیتال معلمان در دوره کرونا البته مورد توجه تمام سیستم های آموزشی و مسئولان این امر در سراسر جهان قرار گرفت. محسن حاجی ‌میرزایی، وزیر آموزش و پرورش وقت در شبکه جام‌جم عنوان کرد که کرونا با وجود اتفاقات تلخی که رقم زد، ما را با ظرفیت‌های جدیدی آشنا کرد و به یک زیست بوم جدیدی وارد شدیم. دنیا سال‌ها بود که در حال کوچ کردن به این زیست‌بوم بود اما حرکت خیلی کندی داشت و کرونا به یکباره همه جوامع را به یک زیست‌بوم جدید پرت کرد و در حال حاضر آماری که در دنیا هست حدود ۶۷ درصد معلمان جهان برای اولین بار آموزش مجازی را تجربه می‌کنند یعنی این ظرفیت مهم به صورت یکسری کارهای مکمل در برخی کشورها مورد استفاده قرار می‌گرفت اما اینکه جایگزین آموزش رسمی شود، برای اولین بار بود. (فارس، ۹ مهر ۱۳۹۹)

گرچه دوران پاندمی سپری شده اما تجربه گذشته به ما می‌آموزد که ممکن است دوباره در چنین شرایطی قرار گیریم و نیاز پیدا کنیم که باز در فضای دیجیتال کلاس‌های درس را تشکیل دهیم. از آن گذشته در مسیر توسعه، بازگشت به عقب ممکن نیست پس حالا که معلمان در مسیر ارتقای مهارت‌های دیجیتال قرار گرفته‌اند، دیگر نه تنها نباید به عقب برگشت بلکه پیشرفت در این حوزه می‌تواند ما در زمره کشورهای پیشرو در زمینه آموزش آنلاین قرار دهد.

انتهای پیام